Dwangburchten/kastelen West-Friesland

Middeleeuwse dwangburchten van West-Friesland en Alkmaar

[Home][Kaart][Introductie][English ][Burchten/kastelen chronologie][Overige objecten][Artikelen][Pre-Hollandse periode][Gegevens- en bronnen]

[Terug naar inhoud chronologie] [Home]

Kasteel Radboud in 21^e eeuw

Uitbreiding museumfunctie en nieuwe archeologie

(laatste update 05 februari 2024)

← Kasteel Radboud in de 20^ste eeuw

Het begin van de 21ste eeuw, betekende voor kasteel Radboud een grondige herziening van de museumfunctie. Bij de inrichting werd naast het middeleeuwse concept, ook voor die van de 19de eeuwse romantiek gekozen. Het laatste speelde een grote rol bij de eerste restauratie van rond 1890. Dankzij koning Willem II (1792-1849), tevens een kunstliefhebber en gespeend van een romantische kijk op de middeleeuwen, is het kasteel van de slopershamer gespaard gebleven. (Zie meer hierover: Verder verval in de 19^eeeuw gestopt)


Tentoonstelling op de zolderverdiepingen van het kasteel.

In oktober 2001 zijn drie kanonnen op het slotplein geplaatst. Ze werden aanvankelijk gebruikt als aanmeerbolders langs een of andere kanaal en lagen bij de Gemeente Medemblik in de werkplaats, alwaar ze zijn gezandstraald. Piet Bloeming heeft de affuiten gemaakt op aanwijzingen van het Legermuseum in Delft. De kanonnen zijn in de tweede helft van de 19e eeuw voor de marine gemaakt.

Museum

In mei 2011 kreeg het kasteel het predikaat van geregistreerd museum. Het belang dit predikaat, blijkt uit het volgende citaat uit het Reglement museumregistratie:

"De status van geregistreerd museum schept vertrouwen tegenover derden. Het museum heeft aangetoond dat het zijn verantwoordelijkheid als beheerder van het cultureel erfgoed serieus neemt. Geregistreerde musea weten wat zij aan elkaar hebben en wat zij voor elkaar kunnen betekenen. Op die manier worden de onderlinge samenwerking en het bruikleenverkeer gestimuleerd. Particulieren die iets willen schenken, legateren of in bruikleen geven, weten dat een geregistreerd museum er op verantwoorde wijze mee zal omgaan. Bezoekers mogen verwachten dat geregistreerde musea beschikken over een aantal basisvoorzieningen voor het publiek."

Inrichting van de Ridderzaal anno 2011

Vanwege deze status, kreeg het kasteel meer mogelijkheden. Een eerste belangrijke verandering die bij de inrichting heeft plaatsgevonden, was die van de kamer in de oostelijke woonvleugel. Deze ruimte diende daarvoor als replica van het kantongerecht van rond 1900 (alhoewel de echte rechtbank destijds in de Burchtzaal was gesitueerd). De inkleding van de ruimte is die van een stijl uit de 19e eeuw. Het concept van deze inrichting is door Manon Dieters en haar echtgenoot, historicus Harry Velema bedacht. Naast een aantal versierde meubelstukken, maakt een imposante glas-in-lood hangende lamp deel uit van de collectie. Deze lamp heeft enige tijd in Paleis Noordeinde gehangen. Alle topstukken zijn in bruikleen gegeven door het Instituut Collectie Nederland (ICN, nu: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).
Deze imposante ingerichte kamer heeft ook een naam gekregen: 'De Blauwe Kamer'. Deze naam werd reeds genoemd in een grafelijke onderhoudrekening uit 1438-1444 (Zie daarvoor: Tymmerage tot Medembliec).
De 'Blauwe Kamer' werd op 4 juni 2011 feestelijk geopend door loco-burgemeester L.W. Zwagerman van de gemeente Medemblik.

Inrichting van de 'Blauwe Kamer', met diverse topstukken uit 19e eeuw.

Verontrustend nieuws met betrekking tot de toekomst van het kasteel

Al 2001 bestonden er ideeën om de Rijksmonumenten met een erfgoedfunctie meer in de richting van particulier bezit te brengen. Dit werd in 2012 opgepikt door minister Blok van Wonen en Rijksdienst en heeft dit verder uitgewerkt tot een herziening van het beleid. Dit resulteerde in een besluit om 34 Rijksmonumenten af te stoten. Enkele voorbeelden hiervan zijn Kasteel Radboud, kasteel Assumburg (Heemskerk), Vesting Naarden, het Westfries Museum (Hoorn), ruïne van Slot Teylingen (Voorhout) en de ruïne van Kasteel Brederode (Santpoort).
Men zou in eerste instantie proberen om afspraken te maken via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, waarbij men zou proberen om de monumenten afzonderlijk aan de overheden aan te bieden. Op tweede plaats aan gebruikers en eigenaren van naastgelegen panden, en op de derde plaats aan andere partijen die belangstelling konden hebben.

Dit leidde tot veel onrust binnen de gelederen van Kasteel Radboud, de Medemblikker bevolking en de Gemeente Medemblik. De grootste vrees was het verlies van de publieke toegankelijkheid van het gebouw, als het in particuliere handen zou komen.
De minister had echter in mei 2013 bericht, dat zijn gedachten eerder in de richting van een overheveling naar één organisatie gingen. Bijvoorbeeld de Nationale Monumentenorganisatie (NMo).

Verder maakte men zich ongerust vanwege de geconstateerde verouderde inrichting en de dreiging van subsidieverlies. In 2013 werd op initiatief van de Gemeente Medemblik en Stichting Kasteel Radboud een Denktank in het leven geroepen, die de voorwaarden voor het behoud van het kasteel in een Kasteelvisie op een rij zette. Dit werd in 2014 omgezet naar een KasteelPlan.
In het KasteelPlan werd over een grootscheepse verbouwing en herinrichting gesproken. De publieke toegankelijkheid dient te blijven, terwijl de herinrichting tot een betere exploitatie, van het kasteel moet leiden. Hierbij gaat de gedachten uit van een kasteel als toeristische attractie.

Een grote domper kwam in december 2015, waarop het bestuur van Stichting Kasteel Radboud kenbaar maakte dat de financiële toestand er slecht voorstond, mede vanwege het stopzetten van de subidies. Daarbij begon niet alleen achterstallig onderhoud zijn tol te eisen. Het leidde zelfs tot ontslag van personeel en het besluit om het kasteel beperkt geopend te houden.

Uiteindelijk kwam er groen licht voor de overdracht en op 15 januari 2016 was de kogel door de kerk, toen minister Blok in eigen persoon in Kasteel Radboud, zijn handtekening onder de overdrachtspapieren had gezet, zodat 29 monumenten aan de NMo werden overgingen. Via NMo, werden de monumenten ondergebracht in een nieuwe stichting: Stichting Monumentenbezit. In 2018 heeft deze stichting belangrijke renovaties in het kasteel laten uitvoeren.

Geofysisch onderzoek op het kasteelterrein en directe omgeving

In 2020 heeft er geofysisch onderzoek plaatsgevonden op het kasteelterrein. Dit werd in opdracht van de provincie Noord-Holland uitgevoerd door Ferry van den Oever (Saricon B.V) en Nancy de Jong-Lambregts (archeologie Alkmaar) als onderdeel van een groot project waar bestaande en voormalige Noord-Hollandse kastelen onder de loep worden genomen, waaronder de Floris V-kastelen. Dit waren met name de voormalige locaties van Middelburg, de Nieuwburg (bij Alkmaar/Oudorp) en van de ruïne het Huis te Nuwendoorn. Er werden drie technieken voor het bodemonderzoek toegepast:

magnetometrie (MAG, het opsporen van objecten die een verstoring in het aardmagnetisch veld veroorzaken, zoals ijzerhoudend materiaal);
grondradar (GPR, een vorm van echolocatie in de bodem voor het lokaliseren van objecten);
electromagnetische inductie (EMI, een methode waarmee via spoelen en een elektrische stroom, een magnetisch veld wordt gegenereerd (inductie), waarmee objecten die dit veld verstoren worden gelokaliseerd).

De volgende locaties zijn onderzocht:

het slotplein;
de locatie van de voormalige voorburcht ('Bolwerck'), waar nu de parkeerplaats ten noorden van het kasteel is;
het dijklichaam te noordoosten en oosten van het kasteel.

De resultaten van deze metingen zijn nog steeds een onderwerp van interpretatie en nadere studie. Zo moet nog het beeld worden gevormd of er nog restanten van de voormalige conservenfabriek aanwezig zijn. Daarnaast werd het onderzoek bemoeilijkt vanwege verstoringen in de bodem, zoals divers leidingenwerk en puinresten. Dat wil niet zeggen dat er geen resultaten zijn behaald. Een zeer opvallende grondradarmeting laat een rechthoekige structuur onder het slotplein zien. Deze ligt nog binnen de straatreconstructie van de vermeende schildmuren. De vraag is of hier sprake is van een voormalige gebruiksrestant van het kasteel zelf of wellicht een spoor van een oudere structuur. Om beter uitsluitsel te verkrijgen, is er nader archeologisch onderzoek noodzakelijk. Verder zijn er hoekige contrasten in de buurt van de restanten van de voormalige Oosterpoort waargenomen.
Om het voorlopige verslag van dit onderzoek te lezen verwijs ik naar 'Archeologische kroniek van Noord-Holland 2020', pag.73-75. Deze is op meerdere plaatsen gratis te downloaden, waaronder de website van Archeologie West-Friesland: Archeologie West-Friesland/De Archeologische kroniek van Noord-Holland 2020.

Grondradar-data van het slotplein. Opvallend zijn de rechthoekige structuren binnen de omtrek van de huidige bestrating die de vermeende verdwenen schildmuren markeren. Rechts hetzelfde, maar dan op een dieper niveau. Foto's © Saricon b.v. en Nancy de Jong-Lambregts.

Zie ook het artikel op dwangburchten.nl deze website: De Nieuwburg en Middelburg in de 21^e eeuw/Plannen en nieuw archeologisch onderzoek.

Meer over de uitgevoerde geofysische meetmethoden zie 'Archeologische kroniek van Noord-Holland 2019', pag.248-249; Archeologie West-Friesland/De Archeologische kroniek van Noord-Holland 2019. In deze uitgave, vanaf p. 188 wordt eveneens het onderzoek naar andere Noord-Hollandse kastelen besproken.